Veel minder stikstof en veel meer natuur

Opinieartikel: door Raoul Beunen, Stefan Pasma en Sander Turnhout

De stikstofcrisis is een ecologische crisis, waarbij naast stikstofreductie ook pesticiden en verdroging moeten worden aangepakt en vooral extra ruimte nodig is voor de natuur.

De huidige stikstofcrisis is een ecologische crisis. Vanuit het oogpunt van de natuur is stikstof een groot milieuprobleem, maar zeker niet het enige: ook verdroging, versnippering van de natuur en het gebruik van bestrijdingsmiddelen eisen hun tol. In de natuur is alles met alles verbonden. Daarom moeten we de problemen oplossen vanuit het perspectief van de natuur. Als je dat doet, zie je dat er – naast het verminderen van stikstof – vooral meer ruimte nodig is voor natuur.

Meer natuur betekent grotere oppervlakten, meer landschappelijke eenheid en bescherming van meer soorten. Grotere oppervlakten in landschappelijk logische eenheden bieden meer ruimte aan natuurlijke kringlopen en processen en zijn daardoor robuuster en beter bestand tegen drukfactoren en verstoring. En meer soorten betekent dat je je ook kunt richten op soorten die snel reageren op maatregelen, waardoor je kunt sturen op verbetering in plaats van alleen op een wettelijk vastgelegd einddoel.

Ondergrens van de natuur bereikt

In Nederland hebben we de natuur extra kwetsbaar gemaakt door voortdurend op de ondergrens te sturen. In het Biodiversiteitsverdrag 2020 van de Verenigde Naties is afgesproken dat elk land minstens 17 procent van het land en de binnenwateren moet aanwijzen als beschermde natuur. De Europese Unie gaf haar Natura 2000-areaal op en haalde met 18 procent nipt de doelstelling. Nederland haalde op basis van Natura 2000 slechts 15 procent. En die 15 procent is een geflatteerde score, want slechts 9 procent van het landoppervlak is beschermd.

Het percentage is hoger omdat grote binnenwateren zoals het IJsselmeer zijn toegevoegd. Het Natura 2000-netwerk is dus geen evenwichtige afspiegeling van de biodiversiteit in Nederland. Het functioneert daarom maar matig als instrument voor de bescherming van de soorten van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Om vervolgens de afgesproken 17 procent te halen, heeft Nederland het Nationaal Natuurnetwerk (NNN) toegevoegd. Daarmee komt Nederland op 26 procent. Het NNN is echter veel minder goed beschermd en bovendien bestaat een derde deel uit bossen die vooral een houtproductie functie hebben.

Organisatie van onze eigen mislukkingen

Op papier kom je er misschien mee weg, maar al die percentages beschermde natuur zijn niet voor niets afgesproken. Het zijn gefundeerde schattingen van wat nodig is om ecosystemen te laten functioneren. Als je ze niet de juiste inhoud geeft, organiseer je je eigen falen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Nederland in Europa onderaan staat als het gaat om natuurbehoud. Niet alleen hebben we de hoogste stikstof uitstoot, we hebben ook gewoon te weinig beschermde natuur.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft berekend dat er 150 duizend hectare nieuw natuurgebied nodig is om de natuur in Nederland duurzaam te beschermen. Dat is grofweg 7 procent van het huidige landbouwareaal.

Ook internationaal wordt de roep om meer natuurbescherming steeds sterker. Zo heeft de Europese Commissie in de EU Biodiversiteitsstrategie 2030 afgesproken dat 30 procent van het land- en zeegebied beschermd moet worden, waarvan 10 procent strikt beschermd moet zijn.

Einde van de 6e grote uitsterving

Deze aanscherping van ambities komt niet voor niets. Het natuurbeleid moet een einde maken aan de grote uitsterving die we kennen uit de 19e en 20e eeuw, waarin we een groot deel van onze biodiversiteit verloren. Aan het feit dat we de afgelopen twintig jaar ook niet hebben kunnen voldoen aan het zogenaamde ‘verslechteringsverbod’ van de Habitatrichtlijn, hebben we nu de stikstofcrisis te danken.

In 2027 wacht ons een soortgelijke crisis van de Kaderrichtlijn Water. Naast de aanpak van stikstof, bestrijdingsmiddelen en verdroging hebben we ook meer ruimte voor de natuur nodig. Het goede nieuws is dat Nederland er veel mooier en gezonder van wordt. Wie wil dat nou niet?

Over de opiniemakers

Raoul Beunen, universitair hoofddocent milieubeleid aan de Open Universiteit.

Stefan Pasma, publicist en oprichter van website ongerepte-natuur.nl.

Sander Turnhout, gepromoveerd in natuur monitoring en werkzaam als strategisch adviseur voor Radboud Gezond Landschap en SoortenNL.